Blogpost

Je zou denken dat managers in de formele en informele netwerken van medewerkers een goudmijn zouden zien.

Maar nee.  Managers en hun managementscholen lopen achter.

Sociologen en antropologen hebben al lang begrepen dat netwerken mensen toegang geven tot alles wat ze zouden willen hebben. De oplettende bedrijfskundige heeft een blik kunnen opvangen van hoe de manier waarop mensen met elkaar communiceren, en wanneer mensen met elkaar communiceren, van invloed is op het bedrijfsresultaat.

Tot nu toe hebben bedrijfskundigen er baar weinig mee gedaan. Daar ga ik straks nog verder op in. Maar eerst wil ik aandacht geven aan een woord dat centraal staat in gesprekken over verbindingen en sociaal kapitaal en dat is het woord “netwerk”. “Netwerk” (naamwoord) en “netwerken” (werkwoord) zijn inmiddels modewoorden geworden in de zakelijke wereld. Ze kunnen van alles betekenen. Wat dit woord voor jou betekent en wat het voor mij betekent kan heel verschillend zijn.

Vraag jouw collega’s wat zij onder die termen verstaan en jij krijgt een enorm veelheid aan antwoorden.

Verwarring rondom netwerken

Netwerken als naamwoord

Je zou denken dat het woord ‘netwerk’ altijd heeft bestaan. Het benutten van contacten is tenslotte van alle tijden – het is bijna ondenkbaar dat iets ontstaat zonder dat meerdere mensen erbij betrokken zijn – maar het woord netwerk zoals het tegenwoordig wordt gebruikt is pas ontstaan in 1959. Als een beschrijving van menselijke interacties is het woord voor het eerst gebruikt door de antropoloog J.A. Barnes, in een studie van de organisatie van gemeenschappen op een Noors eiland. Veel onderzoekers namen het woord over en er zijn veel wetenschappelijke discussies over wat de definitie is van een (sociaal) netwerk. Door sociale experimenten als de Six degrees of separation (Millgram) en het werk van Professor Mark Granovetter over zwakke banden en werk, heeft het woord de populaire verbeelding geraakt en heeft het woord een plek in onze taal gekregen.

Netwerken als werkwoord

Netwerken als werkwoord is van nog recenter datum. Hiervoor mogen we een marketingman uit de telecommunicatie in de jaren tachtig van de vorige eeuw dankbaar zijn. Bill Lewis werkte eerder bij IBM en daar werden computers met elkaar in contact gebracht. Lewis gebruikte het woord networking om een multi-level verkoop- en marketingstrategie te beschrijven. Kort daarna kwam er een zogenaamde netwerkindustrie op gang, waarin netwerkgoeroes een markt van ondernemers aanboorden. Netwerkbijeenkomsten werden populair onder ondernemers en werden verkocht als de kans om je volgende klant te ontmoeten. De auteurs van de boeken die als warme broodjes over de toonbank vliegen bij vluchthaven boekwinkels willen een bepaalde netwerkgedrag zien bij deze netwerkbijeenkomsten. Je moet op de juiste manier een hand drukken. Je moet altijd pepermuntjes bij de hand houden. Houdt oogcontact. Blijf vooral niet te lang in gesprek met een persoon want dat is zonder van de tijd.

Vroeger was er altijd een borrel na een conferentie maar vanaf de 21e eeuw werd dat een netwerkmogelijkheid genoemd.

En op scholen gaat de ontwikkeling door. Netwerkbijeenkomsten worden georganiseerd om scholieren in gesprek te brengen met bedrijven – met mensen die ze niet kennen, met wie ze geen relatie hebben en die ze mogelijk nooit meer zullen zien. Zoals ik hiervoor al aangaf, een netwerk is geen eenmalig gebeuren. Noem het dan liever een bedrijvenbezoek, of iets dergelijks.

Vieze smaak?

Voor sommige mensen laat netwerken een vieze smaak achter. “Ik wil niet smoezen,” heb ik vaak gehoord. Of, je wilt je kennissen toch niet voor je eigen gewin ‘gebruiken’.  Of zoals een kennis uit mijn dorp zei over haar bezoek aan een netwerkbijeenkomst, “En dan loop ik op iemand af en net als ik mezelf wil voorstellen, loopt hij door. Wat doe ik verkeerd?”

Op zoek naar een betere definitie van netwerken

Als een netwerk de interacties tussen mensen is (zoals op dat eiland in Noorwegen), zou je denken dat een werkwoord daaraan refereert. Is dat zo? Je kunt online heel veel definities van netwerken vinden. Hier zijn er een paar:

• Vacaturesites definiëren netwerken (werkwoord) als mensen leren kennen die je kunnen helpen in de verschillende fases van je carrière.[1]
• Zakelijk netwerken wordt uitgelegd als het gebruik maken van je zakelijke en persoonlijke connecties om jou steeds te voorzien in opdrachten.[2]
• In de wereld van internet, netwerken zijn de verbindingen tussen twee of meer computers met als doel gegevens te delen.[3]

Wat deze definities gemeen hebben, is het idee dat netwerken iets of iemand met iets of iemand anders verbindt. Maar geen van deze definities dekt wat netwerken als bronnen van mogelijkheden kunnen zijn. Ze missen het feit dat een groep of organisatie of individu deel uitmaakt van een reeks verschillende relaties. Bijvoorbeeld: Arno en Bernhard zijn vrienden en ze kennen Carola. Arno kent Dominique, Carola en Bernhard niet.  Arno kan Bernhard in contact brengen met  brengen, mocht dat voor Dominique and/of Arno nuttig zijn.

Voor mij is het spannende van netwerken dat de verbindingen die een persoon op een bepaald moment heeft, slechts het begin is van een reeks nieuwe verbindingen. Alle huidige en toekomstige verbindingen geven toegang tot een wereld vol mogelijkheden. Mensen zijn bronnen van mogelijkheden.

Mijn favoriete definitie van netwerken

Professor Thomas Maak definieerde het woord netwerk toen hij hoogleraar leiderschap en verantwoordelijkheid was aan de ESADE Business School in Barcelona. Volgens hem is een netwerk “een duurzame uitwisseling tussen organisaties, individuen en groepen” (2007). De kern van deze eenvoudige en elegante definitie is het woord ‘duurzaam’.  Per definitie kan een netwerk geen eenmalig contact zijn. Een netwerk bestaat in de tijd. Bedrijven die samenwerken in een keten vormen een netwerk. Collega’s die contact hebben en houden, ook nadat ze weggaan bij hun werkgever, vormen een netwerk. Ondernemers die regelmatig bijeenkomen om kennis, vaardigheden en ideeën uit te wisselen, zijn een netwerk.

De definitie van Maak erkent dat groepen of organisaties een relatie met een individu kunnen hebben en dat organisaties met elkaar een netwerk kunnen vormen – mits er sprake is van een duurzame uitwisseling. Fundamenteel aan Maak’s definitie is dat de leden van het netwerk op een duurzame wijze iets met elkaar uitwisselen. Een organisatie dat zich een netwerk noemt, zonder dat de leden kennis of iets anders met elkaar uitwisselen, zou zichzelf mogelijk beter een platform kunnen noemen. Of beter nog: ze kunnen activiteiten organiseren waarmee ze daadwerkelijk van elkaar leren en daarmee iets nieuws creëren. Wanneer ze deze uitwisseling regelmatig uitvoeren worden de organisaties een voedingsbron van ontelbare waarde voor elkaar.

Kloppen de definities?

In hoeverre voldoen de drie definities van netwerken aan de definitie van professor Maak?

Vacaturesite: “Netwerken is mensen leren kennen die je kunnen helpen in de verschillende fases van je carrière.”

Website voor ondernemers: “Netwerken is het gebruik maken van je zakelijke en persoonlijke connecties om je steeds te voorzien in opdrachten.”

Website Wikiversity: “Netwerken zijn de verbindingen tussen twee of meer computers met als doel het delen van gegevens.”

De vacaturesite negeert het aspect van netwerken dat ze duurzaam zijn en een uitwisseling. De website voor ondernemers gaat over het eigen bedrijf en negeert wederkerigheid – een uitwisseling van kennis en kunde. De website van Wikiversity site waarin de bestaande links prima in kaart worden gebracht (zie ook het beeld van de verbindingen hiernaast) zegt niets over de mogelijkheid van toekomstig links (en niets over mensen, alleen machines).

In mijn boek gebruik ik de Maak-definitie van netwerken. Ik doe dat omdat ik vind dat in zijn definitie, Maak impliciet de mogelijkheden voor de toekomst dat netwerken ons bieden beschrijft. Zoals L.P. Hartley het zo mooi verwoord heeft in zijn roman The Go-Between, “Het verleden is een vreemd land; ze doen dingen anders daar.” Voor ons als leraren, mensen op zoek naar een nieuwe baan, managers, mensen die voor goede doelen werken, ondernemers en zo voorts, wat ons het meest interesseert is wat onze netwerken voor ons in de toekomst kunnen betekenen.

Netwerken benutten wordt belemmerd

Bedrijfskundigen hebben veel kansen gehad om zich te verdiepen in netwerken; waarom wordt er zo weinig mee gedaan? Waarom doen bedrijven er hun voordeel niet mee?

Ten eerste

Managementstructuren vormen een belemmering. Managementstructuren die afgeleid zijn van het managen van een fabriek, met heldere hiërarchieën en schotten tussen de verschillende afdelingen, belemmeren dat mensen binnen een organisatie hun kennis en ideeën met elkaar delen. De chief financial officier (CFO) zorgt voor het financiële kapitaal en is verantwoordelijk voor de administratieve, financiële en risicobeheersingsactiviteiten van het bedrijf. De human resources manager zorgt voor het menselijk kapitaal en onderhoudt en verbetert de menselijke hulpbronnen van de organisatie door het plannen, implementeren en evalueren van personeelsbeleid, – programma’s en praktijken.  Bedrijven missen een chief abundance officer, iemand die voor het sociaal kapitaal en de kwaliteit van de netwerken binnen de organisatie zorgt.

Ten tweede

Een tweede belemmering is het gebrek aan gereedschap. Er zijn weinig scholen, bedrijven of organisaties die hun werknemers of leden het gereedschap aanbieden om hun verbindingen binnen en buiten de organisatie optimaal te benutten. Aangeboden kansen om netwerken te benutten worden niet gebruikt, puur omdat men niet weet hoe een “netwerkmogelijkheid” benut kán worden. In plaats van te delen over zaken waar een ander bij betrokken kan worden, praat men over ‘veilige’ onderwerpen en drinken ze wat. Veel professionals sluiten zich aan bij een professioneel netwerk, zoals een onlinenetwerk van wiskundedocenten, een netwerk van professionele vrouwen, een netwerk van ZZP’ers, maar houden hun deelname op een laag en vaak niet-interactief pitje. Terwijl er zoveel meer mogelijk is, als ze maar wisten hoe.

Ten derde

Een derde belemmering is dat (het kapitaal van) netwerken niet opgenomen wordt in winst- en verliesrekeningen. Er wordt niet bijgehouden hoeveel sociaal kapitaal weglekt – een lekkage die de organisaties en initiatieven verhindert in het bereiken van hun doelen. Met het niet benutten van sociaal kapitaal verdwijnen belangrijke kansen om de best mogelijk kwaliteit te bieden, om het beste onderwijs te bieden, om de best mogelijke producten te creëren.

======

Deze blog vormt een deel van Hoofdstuk 4 van Waarom netwerken heel makkelijk is. Elke week of zo publiceer ik een deel. Vraag mij om het volledig boek!

Lin McDevitt-Pugh

[1] Zie https://www.monster.ie/career-advice/article/the-art-of-networking

[2] Zie https://www.entrepreneur.com/article/196758

[3] https://en.wikiversity.org/wiki/IC3/Network_Fundamentals