Blogpost

“De kleinste ondeelbare menselijke eenheid is niet één, maar twee mensen. Eén is een fictie. Uit dergelijke bezielde gemeenschappen, uit de sociale wereld, ontspringt het menselijk leven. En het toneel.” Tony Kushner, Angels in America, Part Two: Perestoika (New York Theater Communications Group, 1993)

Dit boek gaat over je connecties, wie ze voor jou kunnen zijn en hoe je ze kunt betrekken in activiteiten of vraagstukken die voor jou waardevol zijn. In de eerste hoofdstukken stond ik uitgebreid stil bij netwerken als een fenomeen dat altijd al heeft bestaan. Ook is aandacht gegeven aan wat netwerken allemaal tot stand hebben gebracht.

De grote vraag: en mij dan?

Maar wát maakt dat netwerken werken? Hoe is het mogelijk dat mensen bereid zijn dingen voor elkaar te doen? Wat zit erachter?

Daar gaat het in de komenden aflevering  over. Nu kom jij zelf meer aan bod. Je gaat oefenen met het in kaart brengen van je netwerk. Oefeningen die erbij helpen dat de mensen die je wilt vinden daadwerkelijk binnen jouw bereik komen. Wat je gaat zien is dat je nu al voortdurend je netwerk inschakelt en dat jouw netwerk ook jou constant betrekt bij zaken die voor hen van belang zijn.

Netwerken zijn alledaags

Je zult erachter komen dat ‘netwerken’ een alledaagse bezigheid is en iets dat wij, mensen, vaak al automatisch doen. Om een paar voorbeelden te noemen:

• Hoe komt het dat jij van een bepaalde muziekstijl houdt? Het is onwaarschijnlijk dat je het gehoord hebt en je liefde voor dat soort muziek hebt ontwikkeld zonder dat er anderen bij betrokken waren. Vriendschappen of familieleden hebben er ongetwijfeld een rol bij gespeeld.
• Hoe heb je jouw geliefde ontmoet? Als ik in mijn eigen omgeving kijk zie ik dat connecties daarbij een behoorlijke rol hebben gespeeld. De partners van mijn nicht en neef in Australië zijn broer en zus. Twee van mijn zwagers in de VS trouwden met vrouwen die al vanaf de middelbare school beste vriendinnen waren. Ik heb mijn vrouw – die uit de VS komt – via een gemeenschappelijke vriendin leren kennen hier in Nederland. Cursisten in mijn workshops vertellen dat een partner vinden via vrienden of zelfs familie ook in de Arabische wereld regelmatig voorkomt. Wij mensen lijken allemaal op elkaar.
• Ik wilde graag een tweedehands keyboard van iemand overnemen. Ik laat vrienden en familie weten dat ik op zoek ben. Natuurlijk kan ik op Marktplaats zoeken maar ik heb liever een keyboard in huis die me aan een bekende doet denken. Binnen een dag krijg ik er gratis een aangeboden, met als toegift dat ik een excuus heb om een oude kennis weer op te zoeken.

Het netwerkgesprek komt vaak voor. Herken jij jezelf in dit voorbeeld? Je zit thee te drinken met een kennis en je vraagt hoe het gaat. Ze vertelt dat ze heel veel werk heeft op dit moment en dat ze tijdelijk ondersteuning nodig heeft. Je vraagt wat ze specifiek nodig heeft en ze beschrijft wat diegene moet kunnen doen, om haar te ontlasten. Je belooft dat je aan haar zult denken als je zo iemand tegenkomt.

Wat de literatuur zegt

Ik heb onderzoek gedaan naar netwerken; naar waarom ze werken en waarom ze nuttig zijn. Dit onderzoek deed ik als onderdeel van mijn studie bedrijfskunde. Vakliteratuur gaf mij een beeld van de waarde van netwerken, namelijk dat ze zowel structurele, cognitieve en relationele verbindingen met anderen mogelijk maken. Met andere woorden, netwerken maken het mogelijk om contact te leggen met mensen buiten onze kringen, om samen kennis te ontwikkelen en om het gevoel te hebben dat we niet alleen door het leven gaan. Door ons met anderen te verbinden kunnen we:

• In verbinding komen met mensen die we niet kennen en waarmee we in contact willen zijn (het lichaam > structureel)
• Begrip ontwikkelen voor hoe dingen werken (het verstand > cognitief)
• Ervaren dat we deel zijn van iets dat groter is dan onszelf (het hart > relationeel)

Netwerken verbinden

In de inheemse culturen van de Andes en in de Amazone worden het intellect en het verstand vertegenwoordigd door de adelaar en worden wijsheid en het hart vertegenwoordigd door de condor. Volgens de voorspelling van de adelaar en de condor bevinden we ons op een belangrijk moment in de geschiedenis, waar de adelaar en de condor moeten samenkomen om het voortbestaan van de mensheid veilig te stellen.

Met andere woorden, het is van belang voor onze toekomst dat we evenredig veel aandacht besteden aan het verstand (en het intellectuele vermogen) en het hart (wat we denken dat voor de gemeenschap de beste uitkomst is).

Hoe ziet dat eruit in het dagelijks leven? Dat kan ik het beste uitleggen met een voorbeeld.

Stel dat je een teamleider bent. Wat prijs je als teamleider aan? Is het belangrijk dat elk van je teamleden ergens in uitblinkt, of geef je de voorkeur aan samenwerking om iets te bereiken? Er staat iets op het spel. Als jouw medewerkers elkaars’ wijsheid, relaties en verbindingen benutten, is de kans dat het team succesvol is vele malen groter dan wanneer iedereen zich puur bezighoudt met hun eigen specialisme op hun eigen terrein. Succes is echter niet het enige wat op het spel staat: het plezier dat mensen in hun werk ervaren wordt groter wanneer zij weten dat ze als mens gewaardeerd worden en niet alleen als werker.

Netwerken: zo natuurlijk als hart, verstand en lichaam

De metafoor van het hart, het verstand en het lichaam gebruik ik om dieper in de wereld van netwerken en verbindingen te duiken. Het hart, het verstand en het lichaam werken niet onafhankelijk van elkaar. Ze zijn delen van een geheel. De structurele, relationele en cognitieve activiteiten van onze netwerken zijn eveneens deel van een geheel en beïnvloeden elkaar. De manier waarop we verbinding maken met mensen in ons netwerk heeft een effect op de structurele, relationele en cognitieve gezondheid van het netwerk.

Het lichaam (netwerken hebben een structurele waarde)

Netwerken bieden toegang tot mensen die jij niet kent en die kunnen bijdragen aan het succes van jouw organisatie of initiatief. Voor de organisatie als geheel: medewerkers die contacten hebben voorbij de grenzen van de organisatie, beschikken over potentiële hulpbronnen voor de organisatie. Vanuit het perspectief van een eenheid of afdeling: medewerkers die communiceren met andere afdelingen van de organisatie, beschikken over potentiële hulpbronnen die het werk van de afdeling kunnen verrijken.

Om welke contacten gaat het? Het kan echt iedereen zijn en soms zijn het contacten uit onverwachte hoek. Een familielid die werkt bij een andere afdeling van hetzelfde bedrijf, een teamgenoot met wie een medewerker elke zaterdag sport, een mede-bezoeker van een moskee, de ex-vriend van de zus van de ex-vrouw van een collega, of haar voormalige teamleider. Kortom, een scala aan mogelijkheden.

Een van de vele voorbeelden uit mijn leven

Ook binnen mijn eigen netwerk ervaar ik continu de structurele waarde ervan.

De afgelopen vier jaar organiseerde ik een festival in het dorp waar ik woon en ik ken inmiddels alle deelnemers. Het sociaal wijkteam van ons dorp deed mee en met name twee medewerkers heb ik vrij goed leren kennen. Begin 2019 waren er veel verschuivingen in het sociaal wijkteam. Sommige medewerkers zijn weg; anderen werken nu in andere wijkteams in de buurt.

Kortgeleden werd ik gebeld door een statushouder [een statushouder is een vluchteling die toestemming heeft om hier in te burgeren] die in het naastgelegen dorp woont. Ze heeft hulp nodig en kreeg van haar contactpersoon bij het sociaal wijkteam te horen dat ze haar niet kon helpen. De vrouw ging bij kennissen te rade en een van hen adviseerde haar om mij te bellen. Voor mij was het duidelijk dat het sociaal wijkteam haar op zijn minst moest kunnen helpen voor het maken van een vervolgstap. Ik belde met een van de medewerkers die eerst bij ons in het dorp werkte, legde het verhaal uit en vroeg of zij toch alsnog iets voor de vrouw kon betekenen. Mijn kennis heeft het probleem opnieuw ter sprake gebracht bij haar collega en de vrouw wordt nu geholpen.

De statushouder heeft mijn contacten kunnen benutten om de hulp te krijgen die ze nodig had.

Zwakke banden

Voor haar hulpvraag heeft de statushouder gebruik gemaakt van haar zwakke banden, zoals Granovetter (van het onderzoek naar werkzoekenden en hun sociaal kapitaal) ze noemt. De vrouw vroeg wellicht een andere statushouder om raad en die persoon kende mij. Zo kwam de hulp, via een ander, tot stand.

Granovetter gebruikte vier elementen om de kracht van een band te meten. Hoeveel tijd je met iemand doorbrengt, de emotionele intensiteit van de relatie, de intimiteit en de bereidheid om, wederzijds, diensten voor elkaar te uit te voeren. Banden zijn sterk, zwak of afwezig. Zwakke banden heb je met mensen die je minder vaak ziet, minder intiem mee bent en waar je denkt iets meer moeite voor te moeten doen om hen te betrekken bij jouw inspanningen of in je activiteiten. Wat hen bijzonder maakt is dat ze zelf weer in verbinding staan met andere mensen, met andere kennis en andere informatiestromen dan waar jij direct mee in verbinding staat.

Deelnemers aan mijn trainingen klagen weleens over de term zwakke banden, het klinkt in hun oren als het vellen van een negatief oordeel over de kwaliteit van de relatie. Niets is minder waar, om bovenstaande reden kunnen zwakke banden juist extra waardevol zijn.

Arme en rijk: ook een netwerkprobleem

Onderzoekers in de VS hebben een link weten te leggen tussen armoede en de aanwezigheid van zwakke banden. Kinderen die in arme buurten leven ervaren armoede thuis, in hun buurt en op school. Een gemeente in Maryland besloot sociale woningen te bouwen midden in een gebied waar veel rijkdom was – en veel goede scholen. Deze kinderen deden het in hun nieuwe wijk gemiddeld veel beter op school dan de kinderen die in de arme wijken waren gebleven.

De onderzoekers stellen dat jongeren uit arme gezinnen meer dan alleen een goede school nodig hebben, om het net zo goed te kunnen doen als de kinderen van rijke families. Ze moeten ook de kans krijgen om in restaurants te eten. De kans om op schoolreis te gaan. De mogelijkheid om te genieten van waar de rijkere kinderen ook van genieten. Als er kosten aan verbonden zijn is dit niet eenvoudig Als een school in staat is om bijvoorbeeld schoolreizen kosteloos aan te bieden betekent dit voor jongeren een kans om belangrijke ervaringen op te doen. Het is ook een kans om vriendschappen op te bouwen met leeftijdsgenoten met wie ze anders niet snel in contact zouden komen.

Zo krijgen jongeren uit arme gezinnen toegang tot nieuwe mogelijkheden, nieuwe mensen en daardoor wellicht een baan die aansluit bij hun ambitie.

Scholieren delen hun netwerken

Daarom netwerkles op scholen

Ook in Nederland zijn er buurten waar jongeren opgroeien met minder kansen doordat ze minder contact hebben met mensen met veel zwakke banden.

Daarom is het belangrijk dat jongeren ook hier op school leren hoe contacten te leggen met mensen buiten hun binnenste kring. Netwerkles is inmiddels een onderdeel van loopbaanbegeleiding; dit is heel goed. Wat minder goed is, is dat het vaak wordt ingevuld met het maken van contacten met onbekenden – het job finder sitemodel. De beschrijving van dit model is: “Netwerken is mensen leren kennen die je kunnen helpen in de verschillende fases van je carrière”.

Nee, netwerken heb je voor elkaar

Daarom pleit ik ervoor dat jongeren leren netwerken op de manier die professor Maak beschrijft. Netwerken is een duurzame uitwisseling tussen organisaties, individuen en groepen. Netwerkkunde zou een verplicht vak op scholen moeten zijn. Zo kan je voorkomen dat rijke, Nederlandse jongeren altijd meer kansen hebben dan arme jongeren, met of zonder migratie achtergrond. Dat dit besef groeit bewijst het Rapport van de Inspectie van Onderwijs waarin zij Netwerkkunde als vak aanbeveelt in De Staat van het Onderwijs 2019.

Mensen met zwakke banden geven toegang tot andere netwerken en andere informatie. Voor een werkzoekende geldt, hoe meer mensen met zwakke banden ze kennen, hoe beter.

Net een bos tulpen: allemaal verschillend

Het is geen wonder dat bedrijfskundigen geen raad weten met netwerken en zwakke banden. Mensen veranderen voortdurend van baan, van woonplaats, van hobby. De mensen die je nodig had voor een project in het verleden blijven niet hun leven lang in deze functie. Een voorzitter vertrekt, een sleutelfiguur gaat naar het buitenland.

Toch kan het gebeuren dat je deze mensen nog ergens voor kunt inschakelen, of zij jou. Misschien werken ze niet meer op hun oude plek. Toch kennen ze daar mensen en kunnen je met hen in verbinding brengen. Op hun nieuwe plek kennen zij ook mensen en ook deze contacten kunnen voor jou nuttig zijn. Want, mensen ontmoeten áltijd nieuwe mensen. De meeste van ons zijn nieuwsgierig en willen iets meer weten over een nieuw contact. Wat voor werk doen ze? Waar komen ze vandaan? Waar wonen ze? Hebben ze kinderen?. Voordat je het weet heb je een beeld van iemand en voel je of er een klik is of niet.  Je slaat de informatie over deze persoon op in je geheugen. Op het moment dat de informatie relevant is kan je het weer tevoorschijn halen.

Aan de slag

Door het boek heen vind je verschillende oefeningen om jouw vaardigheid in het bouwen en benutten van je netwerk in de praktijk te brengen. Het zijn oefeningen die ik ook in mijn workshops gebruik. Trek een paar minuten uit voor onderstaande oefening, dan wordt het pas waardevol.

Oefening 1: Wie ken je?

1. Neem een groot vel papier en schrijf de namen op van alle mensen die je regelmatig spreekt. Je kunt ze in categorieën indelen– de namen van collega’s van school, van je sportclub, de kerk, familie, eet club, enz. (zie het Werkblad Netwerkkaart in dit boek).

2. Schrijf naast de naam van elke persoon zijn of haar relatie met jou – vader, tante, schoolvriend, collega, ex-collega, enz.

3. Schrijf daarnaast iets dat hen bijzonder maakt, zoals hun expertise, waar ze werken, welke verbinding zij kunnen leggen enz.

We komen terug op deze lijst.

====

Volgende keer gaat over het hart en de relationele waarde van netwerken.