Blogpost

Een oproep aan inburgeringstrainers om huwelijkse gevangenen hoop op vrijheid te geven.

Nederlandse mannen met buitenlandse bruiden zijn vogelvrij in Nederland. Dat is geen probleem voor buitenlandse vrouwen met een fijne man. Voor vrouwen die in hun huwelijken gevangen zitten, hebben de mannen vijf jaar de tijd om hen ongestraft te terroriseren. Daarna kan de vrouw een onafhanklijke verblijfsstatus krijgen.

Tot voorkort had niemand daar zicht op.

Tegenwoordig (sinds oktober 2017) hebben deze bruiden een inburgeringsplicht. Ze moeten lessen nemen; niet alles kan digitaal. Ze komen dus in contact met mensen zoals ik, mensen die een deel van de inburgering verzorgen.

Sinds 2016 verzorg ik in verschillende steden participatie workshops voor nieuwkomers in Nederland. Tot oktober 2017 had ik slechts mensen met een vluchtachtergrond in mijn workshops. Vanaf oktober 2017 moeten bijna alle nieuwkomers in de steden waar ik werk een participatieverklaring tekenen. Ik vind het schrikbarend hoeveel vrouwen ik in de praktijk tegenkom die vastzitten aan een relatie waarin ze gevangen zitten.

Je moet er oog voor hebben om het te zien. Ik heb heel wat mannen met en zonder migratieachtergrond gezien die ogenschijnlijk zorgzaam hun vrouwen naar mijn workshops brengen en op hen wachten om hen naar huis te brengen. Mannen bellen mij om te zeggen dat zij moeten werken op de dag dat ik een workshop geef en dat hun vrouwen dus niet kunnen komen. Of ik ’s avonds mijn workshop kan geven, dat komt hen beter uit. Ik laat hen weten dat de workshop pal naast het station wordt gegeven en dat het lokaal goed te bereiken is met bus en trein. “Mijn vrouw kan niet met de trein of de bus reizen,” hoor ik hen zeggen. “Maar als u het haar uitlegt en samen oefent, kan zij over een maand wel zelfstandig hier naartoe komen” leg ik uit. Toch neemt de man van zijn werk vrij en brengt haar met de auto. Dat is een rode vlag. Ik zorg dat ik in gesprek raak met de vrouw, om haar de kans te geven om om hulp te vragen.

Bespreek het tijdens de workshop Normen en waarden van Nederland

In een groep van 15 tot 20 mensen kan ik niet zien of een vrouw slachtoffer is van een huiselijk geweld, slavernij of andere vormen van huwelijkse gevangenschap. Daarom breng ik de discussie, onder het mom van het bespreken van de normen en waarden van Nederland, op scheiden, hoe doe je dat? Vroeger vond ik dit een moeilijk onderwerp maar sinds dat ik weet dat veel vluchtelingen scheiden en ik meer en meer gevangen bruiden tref, wil ik hier veel aandacht aan besteden. Scheiden is niet (gewoon) een kwestie van naar de rechter stappen. Een gescheiden vrouw met kinderen moet zorgen dat ze medehuurder van haar woning is, om makkelijker aan een vervangende woning te komen. De kinderen moeten bij haar ingeschreven staan. Een vrouw die een netwerk in Nederland heeft gaat altijd te rade bij vrienden en familie en vindt antwoorden op de vraag: wat kan ik allemaal doen om zo snel mogelijk aan een woning te komen, tijdelijk of vast.

Aida: een casus

Aida belde me op een dag op. We kenden elkaar niet maar ze had van kennissen begrepen dat ik goed kan luisteren. Aida sprak redelijk Nederlands en ze vertelde dat ze sinds kort gescheiden is, nog geen uitkering heeft, geen woonplek en dat de kinderen nog bij haar gewelddadige man en zijn nieuwe geliefde zijn. We hebben samen alle instanties gebeld ik de verwachting had dat zij iets voor haar konden betekenen. Bij het sociaal wijkteam had ze al eerder nul op het rekest gekregen; ik belde van hetzelfde team een kennis, die beloofde de zaak uit te zoeken. Mijn verwachting was dat het team op zijn minst haar kon helpen met het invullen van een urgentieverklaring maar het team bleef hangen in d regels: de kinderen staan niet bij haar ingeschreven en dus kon ze geen urgentie aanvragen voor zichzelf en haar kinderen. Aida was zelf bij de Blijf Groep geweest maar, zonder bewijs dat haar ex man haar sloeg, konden ze niets voor haar doen. VeiligThuis was om die reden ook niet behulpzaam. Ik belde met de politie, want er was wel degelijk sprake van lichamelijk geweld. Volgens de politie was dat bewijs niet genoeg. Ze mocht wel langskomen om melding te maken – want alshaar ex-man in de toekomst geweld tegen haar zou gebruiken zouden ze sneller op haar oproep afkomen als er eerder melding was gemaakt. De politie adviseerde me om haar aan te melden bij de daklozenopvang.

Ik raakte gedesillusioneerd. Ik ben maar een burger, ik probeerde wat voor deze vrouw te betekenen en elke professional die we benaderde wees haar af. Welkom in Nederland, dacht ik, waar mannen nog steeds vogelvrij zijn om een vrouw te mishandelen en vrouwen zelf uit moeten zoeken hoe zij kunnen overleven, zonder hulp van de instanties die daarvoor in het leven zijn geroepen.

Mary, Claudia, Fatima en Tina

Maanden eerder was Mary in mijn workshop. Hoogopgeleid, met een goede baan in haar Afrikaanse thuisland, ze was verliefd geworden op een Nederlander en liet alles achter om bij hem te zijn. De aardige man veranderde snel in een bazige man. Ze moest werken en ze moest daarna meteen naar huis komen. Ze mocht verder het huis niet uit. Haar man controleert haar telefoon, haar email. Niets is privé. Ze wil graag bij hem weg maar de man dreigt haar aan te geven bij de IND. Ze zit gevangen.

Ook de man van Venezolaanse Claudia, die zwaar verliefd op haar Nederlander hiernaar toe kwam, bedreigt haar met klikken bij de IND mocht zij ooit op het idee komen om het huis uit te vluchten. Fatima heeft een Nederlandse man die haar voor geen seconde uit het oog laat: hij blijft in de auto wachten totdat onze workshop klaar is. Ze mag nooit met de trein of bus ergens heen. Ze woont op steenworp afstand van een mooi rivier maar die heeft ze nooit gezien. Ze wil het liefst scheiden maar teruggaan naar Marokko wil ze niet.

Ook Tina kwam als partner naar Nederland. Deze transvrouw is in transitie. Ze liet me de verschrikkelijke beelden zien van haar gezicht nadat haar ex haar in elkaar sloeg. Haar ex heeft inmiddels een ander, maar Tina heeft geen vervangende woonruimte en ze wonen nog steeds samen in een te kleine woning. De rechter vond de beelden onvoldoende bewijs van mishandeling en Blijf van mijn Lijf liet het sociaal wijkteam weten dat het waarschijnlijk Tina, en niet haar ex, die gewelddadig is. Dat vertelde het wijkteam mij. Zo werkt privacy in de hulpverlening.

Ik heb Tina in contact gebracht met alle relevante instanties voor transmensen, inclusief de politieorganisatie Roze in Blauw en een buddy organisatie voor HLBTQ-vluchtelingen. Ik ben niet onder de indruk van hoe de reguliere instellingen omgaan met transvrouwen met een vlucht- en geweldsachtergrond.

Om een onafhankelijke verblijfsstatus te krijgen moeten Mary, Claudia, Fatima en Tina vijf jaar bij hun mannen blijven en hun inburgeringsexamen halen, mits ze het juiste bewijs kunnen leveren dat ze slachtoffer zijn van huiselijk geweld. Toen ik ze leerde kennen woonden ze pas vijf maanden in Nederland. Ze hadden een lange weg te gaan en teruggaan was voor hen geen optie.

Vrouwenemancipatie is voor ander vrouwen, niet voor hen. Zij zijn volledig afhankelijk van hun echtgenoten en krijgen moeilijk toegang tot de hulpverlening en ondersteuning dat daarvoor is ingericht.

Vrouwenrechten

Ik heb veel gewerkt op het gebied van mensenrechten en vrouwenrechten en twee organisaties onder mijn leiderschap hebben de regeringsprijs voor hun inzet op het gebied vsn gendergelijkheid gekregen. Ik ken veel mensen die werken om vrouwen toegang te geven tot hun mensenrechten. “Een aantal organisaties zijn met dit onderwerp bezig”, liet een kennis me weten, “Bijvoorbeeld door sociaaljuridische hulpverlening te geven aan vrouwen, maar op dit moment is er geen gezamenlijke lobby om de regelgeving te veranderen. Ik ben daar met anderen wel mee bezig… Daarin hebben we het ondermeer over de betekenis van de afhankelijkheid voor de emancipatie en zelfbeschikkingsrecht van vrouwen.”

Er is geen instantie of organisatie die bijhoudt hoeveel vrouwen als huwelijkse gevangenen naar Nederland worden gebracht. Wel doet Femmes For Freedom, een bijzonder organisatie met te weinig middelen, veel om wetten te veranderen, vrouwen te ondersteunen en de positie van deze vrouwen zichtbaar te maken.

Oproep

Ik doe bij deze een oproep aan alle trainers die het participatieverklaringstraject verzorgen in Nederland: wees open voor gesprekken met vrouwen die mogelijk slachtoffer zijn van huwelijkse gevangenschap in welke vorm dan ook. Neem contact met me op. We gaan data verzamelen en nog belangrijker, we gaan samenwerken met partijen die hulp kunnen bieden en wetten en beleid kunnen aanpassen.

Want als een vrouw tegen haar wil thuis gevangen zit, hebben we geen van alle werkelijk vrijheid.

======

Lin McDevitt-Pugh MBA is trainer, gender expert en netwerk expert.